Steeds meer melkproducten in gerecyleerde PET-flessen

Hoe ziet de ideale voedselverpakking er eigenlijk uit? 

Peter Ragaert: “De ideale verpakking voor voedingsproducten houdt rekening met drie factoren: functionaliteit, gebruiksgemak en duurzaamheid. Die functionaliteit is heel belangrijk, een verpakking beschermt een voedingsproduct en geeft het een optimale houdbaarheid mee. Daarom zijn verpakkingen van voeding vaak vrij complex samengesteld. Neem nu de plastic folie rond versneden kaas. Die dunne folie bestaat uit meerdere lagen, meestal verschillende lagen plastic, om de kaas te kunnen verpakken onder beschermende atmosfeer. Dat is nodig om de schijven kaas de gewenste houdbaarheid te geven.”

“Bij het verpakken onder beschermende atmosfeer wordt het luchtmengsel eruit gehaald en vervangen door een gasmengsel. Dit mengsel van koolstofdioxide en stikstof verlengt de houdbaarheid van de kaas, omdat micro-organismen minder snel kunnen groeien onder CO2. Het is dus belangrijk dat dat gas in de verpakking blijft om de kaas houdbaar te houden, vandaar die complexe verpakkingssamenstelling. Anderzijds geldt meestal ook: hoe complexer de samenstelling van de verpakking, hoe moeilijker te recycleren. In de transitie naar duurzamere verpakkingen – die zeker al bezig is, maar met de nieuwe wetgeving straks in een stroomversnelling zal geraken – moeten we aandacht besteden aan duurzame materialen, zodat we meer kunnen recycleren, én aan de houdbaarheid van voedsel. We moeten streven naar het vereenvoudigen van verpakkingssamenstellingen zonder impact op de functionaliteit.”

Ook gebruiksgemak speelt een belangrijke rol. Hoe vertaalt zich dat naar verpakkingen?

“Verpakkingen moeten zo gebruiksvriendelijk mogelijk zijn, zowel voor de transporteur en retailer als voor de consument. Denk aan verpakkingen die stapelbaar zijn in de vrachtwagen en makkelijk te plaatsen in de winkelrekken. Voor consumenten is het belangrijk dat de verpakkingen gemakkelijk openen, vlot opnieuw sluiten en praktisch in gebruik zijn, zoals bijvoorbeeld een terug te plaatsen folie op kaas.”

“Daarbij zijn portieverpakkingen op maat essentieel, zodat gezinnen de juiste hoeveelheid kunnen kiezen en voedselverspilling vermijden. Een studie van onder meer OVAM en Fost Plus, de drijvende kracht achter de recyclage van huishoudelijke verpakkingen in België, heeft aangetoond dat portieverpakkingen in vele gevallen een kleinere milieu-impact hebben omdat er minder voedsel verloren gaat. Koekjes kan je nog in bulk kopen en bewaren in een blikken trommel, maar voor zuivel ligt dat moeilijker. Vandaar het belang van portieverpakkingen, zoals kleine potjes yoghurt.”

Portieverpakkingen op maat zijn essentieel, zodat gezinnen de juiste hoeveelheid kunnen kiezen en voedselverspilling vermijden. Een studie van onder meer OVAM en Fost Plus heeft aangetoond dat portieverpakkingen in vele gevallen een kleinere milieu-impact hebben omdat er minder voedsel verloren gaat.

Hoe zit het met de derde factor, duurzaamheid?

“Als we naar de milieu-impact van voeding over de hele keten kijken, zien we dat de grootste impact bij de productie van voeding zit – die omvat ruwweg 50% van de totale milieu-impact. Maar verpakkingen spelen zeker ook een rol, daarom is er vanuit de Europese wetgeving een focus op ‘reduce, reuse en recycle’. Veel bedrijven zijn al bezig met het verminderen van verpakkingsmaterialen en het implementeren van herbruikbare systemen. Daarnaast wordt er ook gekeken naar het gebruik van recycleerbare verpakkingen en het integreren van gerecycleerde materialen in nieuwe verpakkingen. Zo zien we steeds meer melkproducten in PET-flessen, in plaats van de klassieke plastic flessen uit hoge densiteit polyethyleen (HDPE). Deze PET-flessen zijn opaak of ingekleurd om melk te beschermen tegen licht. Want, in tegenstelling tot glas, laat PET als materiaal zuurstof door en de combinatie van zuurstof en licht kan de smaak van melk negatief beïnvloeden. De wetgeving staat momenteel alleen gerecycleerde PET toe om in contact te komen met voeding, nog geen gerecycleerd polyethyleen.”

Welke technologische ontwikkelingen zijn er zoal?

“Er zijn continu ontwikkelingen op het vlak van duurzame verpakkingen, denk aan de PET-fles voor melk. Vlaams onderzoek, in coördinatie door Pack4Food met financiële steun van VLAIO, heeft uitgewezen dat een verpakking met een quasi monolaag – zoals een transparant PET-schaaltje in combinatie met een PET-folie – dezelfde houdbaarheid kan garanderen als een multilaagsverpakking voor bepaalde levensmiddelen. Innovaties hebben ook geleid tot nieuwe verpakkingsmaterialen voor zuivelproducten, materialen die zorgen voor een langere houdbaarheid en toch recycleerbaar zijn. Zo is er een folie op de markt met een PET-laag aan de binnen- en buitenkant en daartussen een zeer dunne laag aluminiumoxide (AlOx). Die tussenlaagse coating is transparant, mét gas- en waterdampbarrière voor de houdbaarheid en zo dun – een tienduizendste van een millimeter – dat ze het recyclageproces niet verstoort. Deze AlOx-coating zet de deur open voor minder complexe folies. Anderzijds lopen er onderzoeken naar het vervangen van de aluminium laag in drankkartons. ”

“Ondanks de vele evoluties is het moeilijk om te zeggen welk materiaal het beste is voor pakweg een potje yoghurt. Is dat polystyreen, PET of polypropyleen? Dat is koffiedik kijken, waarbij tal van factoren meespelen. Er worden bijvoorbeeld inspanningen geleverd om chemisch recycleren te verbeteren, waardoor meer recyclaat kan worden geproduceerd uit plastic verpakkingen. Chemisch recycleren maakt het ook mogelijk om meer contaminatie uit verpakkingen te krijgen, zoals inkten of lijmen die vaak in het recyclaat achterblijven, en om de lagen bij multilaagsverpakkingen beter van elkaar te scheiden. Maar tegelijk vraagt ook chemische recyclage een heel nauwkeurig sorteersysteem.”

Innovaties hebben geleid tot nieuwe verpakkingsmaterialen voor zuivelproducten, materialen die zorgen voor een langere houdbaarheid en toch recycleerbaar zijn.

Hoe kunnen bedrijven overschakelen naar duurzamere verpakkingen?

“Door alle stakeholders te betrekken, dus zowel de voedselproducent als het verpakkingsbedrijf als de fabrikant van vulmachines. Samenwerken is cruciaal in de transitie naar duurzamere verpakkingen. Bedrijven moeten ook letten op de compatibiliteit van nieuwe materialen met hun afvulmachines. Zo merken we bij de overgang naar monolaagsverpakkingen in plastic dat de folies vaak minder snel rollen of dat de verpakkingen minder goed sluiten, waardoor de omschakeltijd op de verpakkingsmachine toeneemt. Idem voor de overgang naar meer papiergebaseerde verpakkingen, die doorgaans iets stroever door de verpakkingsmachine gaan. Daarnaast kan het gebruik van meer gerecycleerde materialen de kosten van de verpakkingen verhogen.”

“Bedrijven moeten ook communiceren naar hun eindklanten over de duurzaamheid van hun verpakkingen, op een wetenschappelijk correcte manier om greenwashing te voorkomen. Veel consumenten zien verpakkingen louter als afval – ‘moet het bij restafval of pmd?’ – en hebben vaak verkeerde percepties – ‘papier en karton zijn sowieso duurzamer dan plastic’. Het is nu eenmaal ook niet gemakkelijk, je moet verder kijken dan enkel het materiaal. Concreet zijn er vier materialen – glas, metaal, papier en plastic – en die zullen waarschijnlijk alle vier blijven. Het totaalplaatje telt: waaraan moet mijn verpakking voldoen om houdbaarheid te garanderen en zo duurzaam mogelijk te zijn? Vanuit Pack4Food merken we dat heel wat bedrijven dat moeilijk kunnen inschatten. Er is een grote nood aan kennis rond duurzaamheid en verpakkingen.” 

Wat kan de rol van de consument zijn in het bevorderen van duurzame verpakkingen?

“Consumenten spelen een cruciale rol! Het is belangrijk dat we blijven inzamelen en sorteren, daar begint alles mee. En uiteraard dat we niets weggooien in het milieu, zwerfvuil is echt uit den boze. Nu, wat recyclage betreft, behoort België tot de top in Europa. We recycleren als een van de besten glas, papier, metaal en plastic en hebben bijna voor alle fracties de ambities bereikt die Europa oplegt tegen 2030 – op plastic na, waar we op 52% zitten in plaats van de vooropgestelde 55%.”

“We zijn dus goed bezig. Door de nieuwe wetgeving zullen alle lidstaten in een stroomversnelling komen om verpakkingsmaterialen nog duurzamer te maken en beter te recycleren. Belangrijk, want recyclage wordt pas rendabel als je grote volumes kan recycleren. Precies daarom is het nodig om zoveel mogelijk in te zamelen, wereldwijd. In Europa mogen we dan goed bezig zijn, op sommige continenten wordt er nauwelijks gecollecteerd en komt heel veel plastic afval in rivieren en oceanen terecht… Een wereld zonder verpakkingen wordt het ook niet, dat is simpelweg niet realistisch. Verpakkingen zullen alleen maar belangrijker worden, als je kijkt naar de snel stijgende wereldbevolking. En dan kunnen duurzame verpakkingen bijdragen aan het verminderen van voedselverlies en het creëren van een groenere toekomst.”