Duurzaamheid in cijfers
Om de duurzaamheidsinspanningen van de zuivelsector in kaart te brengen en de melkveehouders te sensibiliseren om duurzamer te produceren, vindt sinds 2012 al sectorbreed overleg plaats tussen de landbouworganisaties en de zuivelindustrie. Naar aanleiding hiervan werd in 2014 een duurzaamheidsprogramma over de hele zuivelketen in België uitgerold: de duurzaamheidsmonitor van MilkBE.
De duurzaamheidsmonitor
Deze monitor omvat thema’s als diergezondheid, dierenwelzijn, water en bodem, energie, milieu, dierenvoeding en sociale en economische duurzaamheid. Sinds 2021 wordt ook verder ingezoomd op het thema klimaat: ook onderwerpen zoals lokale mestverwerking, permanent grasland en carbon footprint komen aan bod. Vandaag zijn er zo 42 bovenwettelijke duurzaamheidscriteria. In de toekomst zullen dat er zelfs meer dan 50 zijn. Bovenop het monitoren van alle inspanningen, krijgen alle betrokkenen een maatstaf als drijfveer om zelf nog meer vooruitgang te boeken.
Deze monitor heeft een grote impact op de verduurzaming van de Vlaamse zuivelsector, omdat de hele zuivelketen eraan deelneemt: melkveehouderijen, transport en de zuivelverwerkende industrie. Elke schakel in de keten draagt zo zijn steentje bij tot de inspanningen richting nog duurzamere zuivel.
Intussen is de monitor gedigitaliseerd. Over meer dan 70 duurzaamheidsinitiatieven worden data verzameld, vaak geautomatiseerd op basis van databankgegevens. De melkveehouder beschikt over een dashboard waar hij toegang heeft tot zijn gegevens, die hij bovendien kan vergelijken met het sectorgemiddelde.
1. Op het melkveebedrijf
Op de boerderij worden vandaag 42 duurzaamheidsinitiatieven gemonitord. De melkveehouder kan zelf bepalen welke initiatieven hij toepast, welke prioriteiten hij stelt of welke maatregelen het best passen bij zijn bedrijf.
Elke 3 jaar inspecteren onafhankelijke auditeurs de melkveebedrijven om na te gaan of ze voldoen aan de eisen van het lastenboek IKM (Integrale Kwaliteitszorg Melk), met betrekking tot de borging van kwaliteit en productiewijze. Die inspectiebezoeken worden sinds 2014 uitgebreid met de controle op initiatieven van de duurzaamheidsmonitor.
In 2023 nam de melkveehouder gemiddeld 22,6 van de 42 duurzaamheidsinitiatieven, tegenover gemiddeld 9,4 op 35 in 2014.
Duurzaamheid op het melkveebedrijf
Benieuwd welke initiatieven melkveehouders zoal nemen en hoe vaak die worden toegepast? Enkele voorbeelden (2023):
- 52% produceert eigen duurzame energie via zonnepanelen, windmolens of een pocketvergister (22% in 2014)
- 65% gebruikt vervoederde nevenproducten van de voedingsindustrie zoals pulp, draf en aardappelbijproducten (46% in 2017)
- 56% gebruikt alternatieve waterbronnen zoals regenwater en oppervlaktewater (44% in 2019)
- 40% zet in op biodiversiteit d.m.v. bijvoorbeeld beheer van kleine landschapselementen of akkervogelbescherming (14% in 2014)
- 79% beschikt over een vrije loopstal met minimaal 40m³ per dier (46% in 2014)
- 66% voorziet qua vachtverzorging minstens één koeborstel per groep melkgevende koeien
- 61% zet in op langleefbaarheid van de koeien (35% in 2014)
2. Tijdens het melktransport
Sinds 2006 worden jaarlijks gegevens opgevraagd bij 8 zuivelbedrijven die ongeveer 82% van de nationale melkaanvoer vertegenwoordigen. Deze cijfers geven weer hoe de transportsector evolueert op het vlak van aantal kilometers, totaal brandstofverbruik, milieuvriendelijkheid van de melkophaalwagens (RMO’s), efficiëntie per melkophaalwagen (RMO).
Zo verminderde het brandstofverbruik per liter opgehaalde melk met 2% (2012 t.o.v. 2022). 89% van de RMO’s voldoet bovendien aan Euronorm 6 (2022), en 43% van de melkophaling gebeurt 's nachts of in het weekend. 14% van de ophaalwagens rijdt al op alternatieve, milieuvriendelijkere brandstof en 15% pompt de melk elektrisch op.
3. In de zuivelverwerking
De zuivelverwerkende bedrijven worden al sinds 2005 jaarlijks bevraagd over hun verduurzaming.
Zij leveren het cijfermateriaal aan over jaarlijkse productie en verwerkte melk, energie- en waterverbruik, waterrecyclage, afvalwater, CO2-emissie, afvalverwerking en productie en hergebruik van groene stroom.
- Het energieverbruik daalde met 22% per liter verwerkte melk (2012-2022).
- De CO2-uitstoot daalde met maar liefst 24% per liter verwerkte melk (2012-2022).
- Het waterverbruik daalde met 29% per liter verwerkte melk (2012-2022).
- 34% van al het gebruikte water komt uit alternatieve bronnen, zoals gezuiverd afvalwater of water verkregen uit melk tijdens diverse processen. Dat is onder meer het gevolg van de vele nieuwe installaties die water kunnen opzuiveren tot drinkwaterniveau, waardoor het opnieuw kan worden ingezet binnen processen.
Meer weten over zuivel en duurzaamheid?
Voor de zuivelsector is een grote rol weggelegd op vlak van duurzaamheid en klimaat.
